Tổng quan

Tên khác: Cỏ hôi, Cây ngũ sắc

Tên khoa học: Ageratum conyzoides L.

Họ: Cúc (Asteraceae)

Mô tả

Thân cỏ, mọc hàng năm, thân cao 20-70cm, phủ lông mềm. Lá mọc đối, phiến lá thay đổi: hình bầu dục, tam giác bầu dục hoặc hình trứng gần hình tim, chóp lá nhọn, dài 2-10cm, rộng 1-5cm, mép có răng cưa tù, hai mặt lá đều phủ lông dài và tuyến; gân bên 3 đôi; cuống dài 0,5-2cm. Cụm hoa đầu tập hợp thành ngù ở ngọn cây; trong mỗi cụm hoa có 60-75 hoa nhỏ; tất cả đều là hoa lưỡng tính. Tổng bao gồm 2 hàng lá bắc hình bầu dục, đỉnh nhọn dần, mặt ngoài có lông và tuyến. Hoa có ống tràng ngắn màu tím nhạt hay trắng. Quả bế dài 1,5-2mm, lá có 3 gờ dọc và phủ lông tơ, ở đỉnh có 5 vảy có răng ở mép.

Phân bố

Cây cứt lợn dễ dàng tìm thấy ở ruộng lúa, sân bãi, rừng rậm, ven đường, ven sông có nhiều nắng. Đây là một loại thảo mộc mọc rộng ở cả vùng cận nhiệt đới và nhiệt đới. Cỏ có nguồn gốc từ châu Mỹ nhiệt đới, có mùi giống như mùi dê.

Bộ phận dùng

Người ta thường sử dụng phần cây ở trên mặt đất là lá và thân non để dùng làm nguyên liệu hoặc làm thuốc. Vào mùa hè và mùa thu cây sẽ được thu hái, và rửa sạch dùng tươi hoặc phơi khô.

Thành phần hoá học

Toàn cây chứa tinh dầu, (0,16% so với dược liệu khô). Lá và hoa chứa 0,02% tinh dầu với mùi nồng khó chịu. tinh dầu này chứa phenol (eugenol) 5%, một phenol ester mùi dễ chịu. Thành phần chủ yếu của tinh dầu là y-cadinen, caryo-phyllen, ageratocromen. (1), demethoxyageratocromen và một số thành phần khác. Lá chứa stigmast-7-en-3-02, quercetin, kaempferol, acid fumaric, acid cafeic. Cây cứt lợn ở Việt Nam chứa 0,7. 2% tinh dầu, Carotenoid, ít phytosterol, tanin, đường khử, saponin, hợp chất uronic. Hàm lượng Saponin thô trong thân và lá (tính theo dược liệu khô kiệt) là 4,7%.

Công dụng

Nhân dân thường dùng cây cứt lợn làm thuốc chữa bệnh phụ nữ bị rong huyết sau khi sinh nở: Hái chừng 30-50g cây tươi, đem về rửa sạch, giã nát, vắt lấy nước và uống trong ngày. Uống trong 3-4 ngày.

Tác dụng chữa viêm xoang mũi dị ứng mới phát hiện: Hái cây tươi về rửa sạch, giã nát, vắt lấy nước tẩm vào bông. Dùng bông này nhét vào lỗ mũi bên đau. Hiện nay đã có một số nơi chế thành thuốc sắc sẵn.

Phối hợp với nước bồ kết nấu nước gội đầu vừa thơm vừa sạch gầu trơn tóc.